De diepte der dingen - Vaak hebben woorden niet voor iedereen dezelfde betekenis, zeker wanneer die woorden verwijzen naar dieperliggende ideeën en overtuigingen. Als vijanden van alle autoriteit interesseert het ons niet om aan elk woord een éénstemmige betekenis te geven en zo een catechismus uit te bouwen. Nochtans bedienen we ons vaak van bepaalde concepten om uiting te geven aan onze ideeën. In deze rubriek zullen we elk nummer een aantal van die concepten toelichten, of beter, belichten met onze ideeën. Van de ideeën die wij anarchistisch noemen.
Waarom zijn wij tegen de gevangenis, tegen alle gevangenissen?
Laten we de dingen eenvoudig zeggen, want wij zijn eenvoudige geesten. Een eindeloze groep wetgevers, politiekers, experten, intellectuelen en andere verdedigers van toegelaten ideeën hebben met opzet de vragen ingewikkelder gemaakt. Daarmee deden ze zovele mannen en vrouwen zich dom en ondergeschikt voelen terwijl het enige boek waarin wat antwoorden te vinden zijn het boek van de geleefde ervaring is.
Ze zeggen dat de gevangenis noodzakelijk is om mensen die de regels van de maatschappij overtreden te straffen.
Maar het concept van ‘regels’ veronderstelt dat er aan de basis van deze maatschappij een vrije overeenkomst zou liggen, een geheel van normen die vrijwillig gedeeld worden door de individuen waaruit de samenleving samengesteld is. Maar is dat echt zo? Vertegenwoordigen regeringen echt de wil van hun onderdanen? Stemt de arme er grootmoedig mee in dat de rijke zich verrijkt met zijn arbeid? Zou de dief ook stelen mocht hij een fabriek van zijn vader geërfd hebben of als hij kon leven van de rente?
Zoals deze maatschappij werkt, kunnen we in feite alleen maar beslissen over hoe we ons gedragen tegenover de wet die anderen voor ons hebben opgesteld en die een regering oplegt aan de overgrote meerderheid van mannen en vrouwen.
Nog voordat we ons de vraag stellen of het al dan niet rechtvaardig is diegene die de regels overtreedt te bestraffen met gevangenis, moeten we ons dus ook de vraag stellen wie er beslist over de regels van deze maatschappij, en hoe.
Ze zeggen dat de gevangenis ons beschermt tegen geweld.
Maar is dat zo? Waarom zijn de ergste gewelddaden – we denken aan oorlogen of aan de honger die opgelegd wordt aan miljoenen mensen – perfect legaal?
De gevangenis bestraft alleen geweld dat lastig is voor de Staat en de rijken en gebruikt sommige vormen van interpersoonlijk geweld (bijvoorbeeld verkrachtingen of erg wrede delicten) waarmee geprobeerd wordt de kritiek op de gevangenis de kop in te drukken (“ja maar wat zouden we dan met verkrachters doen?”). Maar iemand die vals geld maakt, wordt veel zwaarder gestraft dan iemand die verkracht heeft; net zoals iemand die grote hoeveelheden drugs verkoopt vaak minder zwaar gestraft wordt dan iemand die een bank overvalt.
De gevangenis dient niet om het welzijn van individuen te beschermen, maar vooral om de eigendom te verdedigen. En net de eigendom, het feit dat enkelen veel bezitten terwijl een grote meerderheid weinig heeft, is het grootste geweld en ligt aan de oorzaak van het overgrote deel van de ‘misdaden’. De gevangenis beschermt dus het structurele geweld van dit systeem.
Ze zeggen dat de wet voor iedereen gelijk is.
Toch zitten er in de gevangenis bijna alleen maar vrouwen en mannen die laaggeschoold zijn, die geïmmigreerd zijn of uit een arbeidersgezin komen. Voor het overgrote deel werden ze opgesloten voor misdrijven tegen privé-eigendom; misdrijven die dus verband houden met de maatschappij waarin we leven, met de nood die haar van ’s morgens tot ’s avonds doet draaien: de nood om aan geld te geraken. En dan hebben we het nog niet gehad over de vele gevangenen die buiten zouden zijn (of zogenaamde alternatieve straffen gekregen zouden hebben) als ze simpelweg voldoende geld hadden gehad om een goede advocaat te betalen.
Ze zeggen dat gevangenisstraf je schuld aflossen is en je helpt te reïntegreren in de maatschappij.
Het gevangenissysteem is een manier om individuen te onderwerpen aan een boekhoudersmentaliteit die de naam van een kermis waardig is: zo’n misdaad, zoveel jaren. De gevangenis weerhoudt mensen ervan om conflicten van begin tot einde te beleven, ze onderling uit te klaren (of ook niet) en erover na te denken. Alsof opsluiting ooit iets zou kunnen oplossen. Wat is er daarenboven verwerpelijker dan jarenlang gescheiden te worden van je naasten en niets boeiends te kunnen doen, veroordeeld tot het aftellen van je dagen, opgevoed worden om te doen alsof tegen de sociaal assistent of de psycholoog, gewend te raken aan je altijd onderwerpen aan superieuren.
En wat met de vraag die nooit gesteld wordt: welke reïntegratie? In wat? In een maatschappij die zo waardevol is, die de behoedster is van zulke mooie waarden en egalitaire verhoudingen? Deze maatschappij is gebouwd op onderdrukking en wordt gedreven door waarden die ongelijkheid en uitbuiting in stand houden. Ze produceert een dagelijkse miserie waaruit vele gevangenen komen en naar terugkeren.
Wij zijn tegen de gevangenis omdat ze ontstaan en gebouwd is om de privileges van de rijken en de macht van de Staat te beschermen.
Wij zijn tegen de gevangenis omdat deze maatschappij gebaseerd is op geld en concurrentie terwijl wij willen leven in een wereld die gebaseerd is op vrijheid en solidariteit die onverzoenbaar is met elke vorm van opsluiting.
Wij zijn tegen de gevangenis omdat we een wereld willen waarin onderlinge afspraken de basis vormen voor het samen-leven.
Wij zijn tegen de gevangenis omdat ook de meest afgrijselijke misdaad iets zegt over onszelf, over onze angsten, over onze gebreken en het helemaal niet helpt om die te verbergen achter muren.
Wij zijn tegen de gevangenis omdat de rotste appels diegenen zijn die de sleutels in handen hebben.
Wij zijn tegen de gevangenis omdat er nooit iets goeds kan groeien uit dwang en onderwerping.
Wij zijn tegen de gevangenis omdat we deze maatschappij radicaal willen veranderen (en dus de wetten willen overtre-
den), omdat we onszelf niet braafjes in haar steden, fabrieken, kazernes, supermarkten willen integreren.
Wij zijn tegen de gevangenis omdat het geluid van de sleutel in het slot van de celdeur een dagelijkse foltering is, omdat isolatie afgrijselijk is, omdat het einde van het bezoekuur ons pijn doet, omdat de tijd in gevangenschap een zandloper is die traag doodt.
Wij zijn tegen de gevangenis omdat ze al te veel dagen, maanden of jaren van te veel vrienden, bekenden of kameraden verorberd heeft.
Wij zijn tegen de gevangenis omdat de mensen die we binnen ontmoet hebben niet beter noch slechter zijn dan diegenen die we buiten kruisen.
Wij zijn tegen de gevangenis omdat het bericht van een ontsnapping ons hart sneller doet slaan dan op de eerste dag van de lente.
Wij zijn tegen de gevangenis omdat rechtvaardigheid niet te vinden valt in een wettekst.
Wij zijn tegen de gevangenis omdat een maatschappij die het nodig heeft om op te sluiten en te vernederen zelf één grote gevangenis is.
