Hoe een nieuwe gevangenis verpatsen als een vakantieoord
De
Regie der Gebouwen, vastgoedbeheerder van de staat en opdrachtgever
van werken van openbaar nut, stak de loef af in de pers met de eerste
tekeningen van de toekomstige maxi-gevangenis in Brussel. Op de
beelden: lachende gasten van de gevangenis, geen enkele cipier, muren
“geïntegreerd in de bestaande omgeving”, natuurgroen, gebouwen
op maat van een dorp. Je zou zeggen, een vakantiepark. Het
persbericht gaat prat op de “menselijkheid” van dit nieuwe
project, van een nieuwe manier om in een “penitentiaire omgeving”
te leven...
Wie
de betekenis van woorden controleert verzekert zich van een
aanzienlijk vermogen om de geesten te beheersen. De macht heeft
altijd geprobeerd om de betekenis die haar uitkomt aan woorden te
geven. Oorlogen die het Westen voert noemen niet langer “oorlogen”,
maar “humanitaire interventies”. Gesloten centra voor illegalen
zijn geen gevangenissen voor mensen die niet over het vereiste vodje
papier beschikken, maar “vluchtelingencentra”. Sociale
rechtvaardigheid, dat is niet wat elkeen denkt “rechtvaardig” te
zijn, maar wat Justitie met haar wetten en rechters bepalen. Je zou
een hele woordenboek met uitdrukkingen van de macht kunnen opstellen
die een diepe invloed hebben op onze vermogens om na te denken en te
discussiëren.
Maar
in contact met de werkelijkheid en de kracht van ideeën proberen de
woorden hun betekenis terug te krijgen. De smerigheid van een
menselijk wezen in een kooi op te sluiten en hem of haar te
onderwerpen aan totale dagelijkse controle mag zich dan wel
verschansen achter grote woorden als “bescherming van de
maatschappij”, “bestraffing van misdadigers” of zich
verantwoorden door “een begeleiding voor resocialisering”, een
“menselijke en groene omgeving”, maar wordt het daarom minder een
smerigheid? Het humane detentiebeleid waar de staat nu mee staat te
zwaaien lijkt op een handleiding om kooien in het roos te schilderen.
Hier
moeten we onder ogen zien dat de kooien niet alleen maar fysiek zijn.
Een cel heeft vier muren, maar in de hoofden vallen de muren,
afgrendelingen en prikkeldraad per honderden te tellen. De gevangenis
wordt pas aanvaardbaar wanneer je de huidige maatschappij als
onvermijdelijk ziet. Iemand opsluiten is pas denkbaar als je gelooft
dat vrijheid zich in een wetboek bevindt. De delinquentie veroordelen
is maar mogelijk door van de definitie van deze term alle, veel
grotere, misdrijven en misdaden van staten en kapitalisten uit te
sluiten. Een bankbediende bedreigen om hem te dwingen de kluizen te
openen is een misdaad die zwaar bestraft wordt door de wet, duizenden
werknemers uitbuiten en de aarde vergiftigen, dat is de “vrije
markt”. Zoals Stirner het in 1844 goed samenvatte: “In
handen van de enkeling noemt geweld misdaad. In handen van de staat
noemt geweld recht.”
Maar
om terug te keren naar ons vredevol gevangenisdorp zoals de macht de
toekomstige grootste Belgische gevangenis in Brussel noemt, laten we
voor één keer eens het refrein van de meest realistische onder de
realisten onder de loep nemen, het vervelende liedje van degenen die
het vermogen om te dromen en vrolijk te vechten voor hun
emancipatorische ideeën verloren zijn. Stel dat de cellen van deze
nieuwe gevangenis inderdaad minder grijs zouden zijn, dat de
gevangenen er meer toegang zouden hebben tot medische zorgen en
activiteiten en dat ze in plaats van hun dagen te tellen in de
schaduw van een wanhopige muur er wat zonnestralen en bomenkruinen
kunnen zien. Het eigenlijke doel van alle opsluiting is om de
persoonlijkheid van het individu dat “criminogeen” geacht wordt
te breken. Gezien de weerstand die individuen aan de dag leggen tegen
deze hersenspoeling probeert de macht voortdurend nieuwe manieren
uit. Van de totale isolatie en de prikkelarme omgeving zoals in de
modules van Brugge en Lantin, over de medische behandeling en de
veralgemeende dopage, tot de “humane” gevangenissen van morgen.
We zijn niet vergeten hoe het nieuwe gesloten centrum in
Steenokkerzeel eveneens werd voorgesteld als een “humaan centrum”.
De harde realiteit van de opsluiting met haar afranselingen, wanhoop
en “zelfmoorden” liet niet lang op zich wachten om dit masker af
te rukken en dat centrum te tonen voor wat het is: een
concentratiekamp voor vreemdelingen.Degene die zich om de tuin laat
leiden door naar de vormen te staren, vergeet de inhoud. Het
aangekondigde nieuwe beleid heeft geen ander doel.
Met
haar humane pretenties probeert de staat de radicale kritiek van de
gevangenis te neutraliseren, radicaal in de zin dat die tot aan de
wortel
(‘radix’) van de kwestie gaat. Ja, ze kunnen antihelikopternetten
die je de hemel alleen nog maar door een fijnmazig net laten zien wel
vermommen als zonneschermen, ze kunnen zelfs de muren groen
schilderen en teddybeertjes aan de prikkeldraad hangen, dat verandert
niets aan het feit dat deze wereld de privileges van wat rijken en
machtigen niet zou kunnen verdedigen zonder massaal
op te sluiten. Je ziet trouwens goed
hoe de juridische opsluiting zich doorheen de maatschappij
verspreidt, over de gevangenismuren heen: elektronische enkelbanden,
werkstraffen, verplichte psychologische opvolging,... De gevangenis
radicaal bekritiseren betekent haar bestaansreden in vraag stellen,
en die bestaansreden heeft niets humaan of verlicht, die kan
samengevat worden tot de nood van de staat om de sociale
tegenstellingen die het systeem genereert te beheren, en de revoltes
die dat systeem in vraag stellen de kop in te drukken. Punt uit.
Al
jarenlang volgen de opstanden en revoltes in de gevangenissen elkaar
op, weerspannige individuen vechten er om hun waardigheid te behouden
en de klauwen van het gevangenismonster van zich af te slaan. De
opgesmukte tekeningen van de toekomstige gevangenis van Brussel
kunnen trouwens het hele repressieve panorama van isolatie,
bestraffing, cachot, bezoekverbod, afranselingen, dopage dat in de
gevangenissen momenteel opgevoerd wordt om de wil tot revolte en de
vrijheidskreten te verstikken niet doen vergeten.
De
strijd om de bouw van deze maxi-gevangenis tegen te houden is aan de
gang. Het is nu dus ook een gevecht voor de betekenis van de woorden
geworden. Het zij zo! Wij zullen blijven vechten om te blijven
schreeuwen: vrijheid is niet de wet, gevangenis is geen vakantiepark.
Tegenover de argumenten van de statelijke propagandamachine blijf je
best doofstom en zoek je best naar autonome en vrije ruimtes waar de
betekenis van de woorden gesmeed wordt in het dagelijkse gevecht
tegen alle uitbuiting en onderdrukking. Ver van de schijnwerpers van
de politiek en haar nieuwspraak probeert de strijd zich een weg te
banen in de straat en kapot te maken wat ons kapotmaakt.
