De diepte der dingen - Vaak hebben woorden niet voor iedereen dezelfde betekenis, zeker wanneer die woorden verwijzen naar dieperliggende ideeën en overtuigingen. Als vijanden van alle
autoriteit interesseert het ons niet om aan elk woord een éénstemmige betekenis te geven en zo een catechismus uit te bouwen. Nochtans bedienen we ons vaak van bepaalde concepten om uiting te geven aan onze ideeën. In deze rubriek zullen we elk nummer een aantal van die concepten toelichten, of beter, belichten met onze ideeën. Van de ideeën die wij anarchistisch noemen.
Omdat ik het zeg!
Wat is autoriteit? Het is een beetje moeilijk om daar in enkele woorden een antwoord op te geven, omdat er zo veel over te zeggen valt. Dit is dan ook niet veel meer dan een aanzet, om erover na te denken, als je dit leest. Omdat we als anarchisten een strijd voeren tegen deze wereld vol onderdrukking, en autoriteit een noodzakelijk ingrediënt is voor onderdrukking. Maar laat me beginnen met het neerschrijven van wat ik bedoel met het woord autoriteit, en dan zien we wel weer verder.
Autoriteit is om te beginnen niet iets dat op zichzelf staat. Het kan alleen bestaan in een relatie, in een hiërarchische relatie waarin iemand boven een ander staat. Er is dan iemand die de gedachten, handelingen en/of gevoelens van anderen bepaalt. Gedachten van hoe je moet zijn en wat je moet denken om goedgekeurd te worden, richtlijnen over welke handelingen toegestaan zijn en welke niet, de manipulatie van gevoelens zoals bijvoorbeeld angst. De maatschappij waarin we leven is opgebouwd uit hiërarchische relaties. Het gaat over relaties waarin ieder een bepaalde sociale rol vervult, bijvoorbeeld de rol van leerkracht en die van leerling. Autoriteit dan is het gezag dat iemand krijgt over anderen door de sociale rol die deze persoon heeft. Het is omdàt de controleur de rol heeft van controleur en het uniform ervan draagt, dat je naar hem moèt luisteren.
Het conflict dat kan ontstaan bij een controle, kan nooit een conflict tussen twee individuen zijn, maar enkel een conflict tussen iemand met een bepaalde sociale rol die zijn autoriteit uitoefent en een persoon waarop de autoriteit uitgeoefend wordt. Dit wil echter niet zeggen dat de controleur geen verantwoordelijkheid draagt voor wat hij doet. Wanneer hij zijn functie als controleur uitoefent en de sociale rol van controleur opneemt, kan hij niet zomaar zeggen :”Ik doe gewoon mijn job”. Hij dóet niet gewoon controle, hij ìs controleur. Hij oefent niet gewoon een functie uit, hij ìs een functie. Een flik kan niet zeggen dat hij gewoon zijn beroep doet wanneer hij je arresteert. Hij kan geen gebruik maken van de autoriteit die gepaard gaat met zijn functie om dan te zeggen dat hij er niets mee te maken heeft.
Autoriteit bestaat enerzijds zonder al te veel tegenstribbelen, omdat ieder van jongs af aan gekneed wordt om te aanvaarden dat er iemand boven je staat, omdat het hele systeem waarin we leven gebaseerd is op hiërarchie en autoriteit. Maar anderzijds doet het zich met allerhande middelen gelden wanneer iemand ongehoorzaam is; chantage, fysiek geweld, psychologische oorlogsvoering, straffen, opvoeren van emotionele druk,… We kunnen dus niet zeggen dat we gewoon “ongehoorzaam” moeten worden en dat dan alles opgelost is, dat de macht zal verdwijnen en dat we vrij zullen zijn. Als we een ander leven willen, als we vrij willen zijn, dan zullen we ervoor moeten vechten.
Als we denken aan autoriteit, dan denken we misschien in de eerste plaats aan de staat die wetten maakt, de politie die de wetten beschermt, de cipiers die ons opsluiten wanneer we veroordeeld worden door een rechter. De deurwaarder die ons stalkt en ons huis binnendringt, de leerkracht die ons verplicht te zwijgen en stil te zitten, de RVA die ons op de rooster legt, de parkeerwachter die gretig boetes uitdeelt en ga zo maar verder. Er bestaat een hele resem van beroepen die erop gericht zijn mensen te verplichten zich te schikken naar dit systeem. Maar autoriteit en sociale rollen zijn niet enkel verbonden met beroepen. Het komt ook dichter bij huis. Bijvoorbeeld in de familie, waar we de rol hebben van vader, moeder, grote broer, grote zus, kleine broer, kleine zus en deze rol bepaalt hoe we ons moeten gedragen, naar wie we moeten luisteren etc etc. Of bijvoorbeeld in de liefdesrelatie of vriendschapsrelatie, waar druk wordt uitgeoefend en bevelen worden gegeven, in naam van de liefde. Als we de relaties met degenen die we graag zien laten besmetten door de zieke mechanismen van deze autoritaire wereld, betekent dat dan niet dat het hoogtijd is voor verandering? Als de vaderlijke autoriteit zich in stand houdt door systematisch de kinderen te slaan, als “vriendschappen” berusten op vernedering, als men zijn of haar partner opsluit, wáár zijn we dan mee bézig?
Tijd voor iets anders dus, iets nieuws, iets dat we nog niet kennen, omdat het voorbij gaat aan alles wat deze wereld doet draaien. Waar we soms toch een glimp van opvangen, bijvoorbeeld wanneer leerlingen samenspannen om te staken of gevangenen de cipiers aanvallen.
Er zijn er veel die zeggen dat mensen altijd een leider zullen volgen, dat ze er één nodig hebben of dat we niet kunnen samenleven zonder hiërarchie. Dat iedereen elkaar de kop in zou slaan wanneer er geen wet en orde is. Maar, is het niet zo dat we elkaar vandáág reeds de kop inslaan? Zijn er vandáág geen oorlogen bezig, worden er vandáág geen massa’s mensen òpgesloten en vernietigd? De gedachte dat we autoriteit nodig hebben, is een gedachte afkomstig van de macht. Het zijn enkel de machtigen die hun voordeel halen uit zo’n idee. Autoriteit en slaafsheid behoren niet tot de menselijke natuur, zoals velen denken. Er zíjn geen geboren leiders of natuurlijke volgelingen. Autoriteit en slaafsheid zijn levenshoudingen die dagelijks gestimuleerd worden. Autoriteit is geen karaktertrek, maar een gedachtegang, een geloof in de eigen superioriteit ten opzichte van een ander, het geloof dat het normaal en terecht is anderen te commanderen. Alle voorbeelden van mensen die in opstand zijn gekomen, of mensen die de autoriteit die naar hun toe geschoven werd geweigerd hebben tonen aan dat autoriteit en gehoorzaamheid helemaal niets is dat voor altijd vaststaat.
Als anarchisten verafschuwen we deze manier van samenleven die gebaseerd is op hiërarchie en autoriteit, op het uitvoeren van rollen. Omdat deze manier van samenleven de ontwikkeling van het individu versmacht, de vrije ontwikkeling die oprechtheid stimuleert, die leugens, chantage en vuile spelletjes overbodig maakt. De vrije ontwikkeling die een noodzakelijke garantie is voor relaties waarin we onszelf kunnen zijn en anderen zichzelf kunnen laten zijn. Waarin we de nood niet voelen een ander te kleineren, te onderdrukken, uit te zuigen. Waar de conflicten die er zijn, zich afspelen tussen individuen, en niet tussen rollen. Wij vechten voor een wereld zonder sociale rollen en de dwang en autoriteit die ermee gepaard gaan, voor een wereld die de onze is.
